wtorek
Muzyka tradycyjna – podejście in crudo. Mielizny i alternatywy
Paweł Zając, Maciej Żurek
Pesymistyczna diagnoza sytuacji, w której znalazła się dziś muzyka ludowa, głosi, że wraz z rozpadem kultury tradycyjnej i autonomizacją poszczególnych sfer kultury muzyka bezpowrotnie odarta została z bogactwa sensów , jakie kiedyś z nią wiązano oraz przestała pełnić liczne i znaczące funkcje, jakie dawniej przypadały jej w udziale. Dziś w formie zredukowanej i zdegradowanej do „sztuki” i wąsko rozumianej aktywności artystycznej, muzyka tradycyjna staje się przedmiotem zainteresowania różnorodnych środowisk, które na rozmaite sposoby czynią z niej użytek. Pojawia się pytanie czy pomimo owego pęknięcia i nieodwracalności procesów kulturowych, w dzisiejszych czasach, w zupełnie odmiennym typie kultury i świadomości społecznej możliwe jest praktykowanie muzyki tradycyjnej w taki sposób, który pozwoliłby chociażby na częściowe przywrócenie muzyce jej dawnej roli oraz na pełniejsze wykorzystanie drzemiącego w niej potencjału?
środa
Głos, rytuał, wspólnota: tradycyjny śpiew obrzędowy
Wykład – a raczej opowieść – będzie próbą refleksji nad funkcją, znaczeniem i praktycznymi aspektami tradycyjnego wiejskiego śpiewu obrzędowego, czyli pieśni, towarzyszących obrzędom cyklu kalendarzowego i rodzinnego.
We własnej praktyce wykonawczej i pracy warsztatowej z grupami śpiewaczymi interesuje mnie twórcze, praktyczne poszukiwanie odpowiedzi na kilka ważnych pytań, które pojawiają się w procesie przyswajania tego specyficznego repertuaru oraz sposób funkcjonowania tych pieśni w pamięci najstarszego żyjącego pokolenia wiejskich śpiewaczek w Polsce. Opowiem zatem, co z takiej pracy, rozmów i obserwacji wynika.
Mowa będzie także o antropologicznych wyznacznikach „obrzędowości” sytuacji muzycznej i jej funkcji dla wspólnoty śpiewaczej i wiejskiej. W badaniach nad folklorem muzycznym najistotniejszy jest właśnie fakt osobistego odniesienia wykonawcy do materiału muzycznego, który jest integralnie związany z zagadnieniami społeczno – obyczajowymi. Obrzęd w społecznościach wiejskich jeszcze do niedawna był najważniejszym czynnikiem integrującym i określającym przebieg życia rodzinnego i społecznego. W tym kontekście badania nad muzyką wsi są także elementem badań nad jej historią społeczną i kulturową. Tematyka ta jest kontynuacją wątków omawianych przeze mnie na wykładzie podczas ubiegłorocznego Taboru.
Wreszcie pytanie najciekawsze, nurtujące wielu praktyków śpiewu tradycyjnego: na ile pieśni obrzędowe są dla słuchaczy i wykonawców – obok świadomości ich ciężaru semantycznego – atrakcyjne na płaszczyźnie estetycznej, jako utwory muzyczne.
Wykład jest częścią projektu stypendialnego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pt.: „Głos, rytuał, wspólnota: tradycyjny śpiew obrzędowy”, który realizuję w bieżącym roku (2014).
piątek
Sztuka tradycyjna czy sztuka tradycji?
Tradycyjne formy tańca, muzyki, śpiewu postrzegane są dziś zwykle jako odrębne formy sztuki i jako takie też bywają uprawiane. Tymczasem źródłowo stanowiły one nierozerwalną jedność, osadzoną w całościowym środowisku kultury, a ich główną funkcją było stwarzanie dostępu do "wielkiego świata" tradycji. Choć do praktyk tych miały zastosowanie miary kunsztu czy mistrzostwa, to ich aspekty "artystyczne" były podporządkowane znacznie rozleglejszym i donioślejszym funkcjom kulturowym. Dziś funkcji tych nie sposób ożywić, jednak praktykując formy "sztuki tradycji" warto mieć na uwadze, czym były pierwotnie.