Litwini

Suwalszczyznę od wieków zamieszkiwały mniejszości narodowe i etniczne. Spośród nich największą żywotność zachowali Litwini, którzy są ludnością autochtoniczną i zamieszkują tu od XV wieku. Przed II wojną światową ziemie polskie zamieszkiwało 200 tys. Litwinów, współcześnie ich liczbę szacuje się na ok. 20 tys. osób skupionych wokół gmin Puńsk i Sejny (ok. 50 wsi). „Małą Litwę” ze stolicą w Puńsku zamieszkuje w większości ludność wiejska, należąca do Kościoła rzymskokatolickiego. W 1597 roku założono w Puńsku parafię, w której proboszczem był Litwin, do dziś odbywają się tu msze zarówno po polsku, jak i po litewsku. Również w Domu Kultury Litewskiej pracownicy są dwujęzyczni, a dyrektor musi biegle władać językiem litewskim w mowie i piśmie. Społeczność ta ma silne poczucie tożsamości narodowej, co przejawia się m. in. w ciągłym posługiwaniu się językiem litewskim (także wśród młodzieży), czemu z pewnością sprzyja istnienie jedynej w Polsce szkoły litewskiej w Puńsku. Także kultura muzyczna jest istotnym elementem integrującym społeczność litewską.

Przykładów na przenikanie się kultury polskiej i litewskiej jest wiele – bardzo popularny na Suwalszczyźnie zwyczaj „chodzenia z Alleluja” znają także Litwini i nazywają go „chodzeniem po Allelui”. Wspólna obu narodom jest przekazywana z pokolenia na pokolenie tradycja śpiewów pogrzebowych, wciąż żywa na północy i północnym wschodzie Suwalszczyzny. Ponadto liczne lituanizmy w nazwach miast, wsi i rzek (znaleziono ok. 130 takich nazw na Suwalszczyźnie) świadczą o współegzystowaniu kultury litewskiej i polskiej w północno-wschodniej Suwalszczyźnie.

Tereny zamieszkane przez Litwinów w Polsce są częścią większych etnomuzycznych regionów Litwy – Dzukiji i Suvalkiji (które są z kolei częścią jednego z dwóch głównych obszarów muzycznych Litwy – Auksztotyi).

Rosjanie. Staroobrzędowcy

Współcześnie mieszka w Polsce ok. 17 tys. Rosjan, w większości spolonizowanych i wyznania prawosławnego. Starowierzy, nazywani także staroobrzędowcami, to odłam wyznaniowy powstały w XVII wieku w Rosji (a dokładnie po soborze z 1654 roku), negujący reformy patriarchy Nikona. W wyniku prześladowań emigrowali oni m. in. do Polski, gdzie mieszkają obecnie w dwóch głównych skupiskach – na Suwalszczyźnie (molenny w Suwałkach, Wodziłkach) i Mazurach (molenna w Wojnowie). Współcześnie mieszka w Polsce ok. półtora tysiąca staroobrzędowców.

Badania nad historią staroobrzędowców w Polsce prowadził od lat sześćdziesiątych XX w. Eugeniusz Iwaniec, który w swoich pracach umieścił także kilka opracowań nutowych pieśni, jednakże bardziej wnikliwe, etnomuzykologiczne prace badawcze, dotyczące głównie muzyki świeckiej, prowadziła w latach osiemdziesiątych XX w. Dorota Frasunkiewicz. Cenne uwagi zawiera także praca magisterska Urszuli Nalaskowskiej, oparta na badaniach tradycyjnych pieśni weselnych staroobrzędowców, przeprowadzonych na terenach Suwalszczyzny w latach 80.